SELEK FILO: PLATON PENTSAMENDUA 2

2.3. DUALISMO ANTROPOLOGIKOA: GORPUTZA ETA ARIMA.ARIMAREN TEORIA

Platonen doktrina morala azaltzeko, arimaren teoría azaldu behar dugu.

·         Platonen uztez, Gizadiak bi osagai ditu: ARIMA eta GORPUTZA

ü  ARIMA: hilezkorra, betierekoa eta aldaezina da, perfektua. Mundu Adigarrian. Arimak dena daki , hilezkorra delako, ezagutzaren jabe da.

ü  GORPUTZA: Hilkorra, akastuna eta aldakorra da. Mundu Hautemangarrian. Arimaren kartzela.

·         Platonen ustez, Ariman 3 ZATI bereizten dira, bakoitza bere bertutearekin , eta ondorioz, bakoitzaren zereginarekin. Horrela justifikatzen du nork gobernatu  behar zuen (bere sistema politikoa).

-          Hiru zatien arteko erlazioa hegodun gurdiaren alegoriaren bidez erakusten du.  à ARIMA, irudi horretan agertzen diren osagaiak bat eginda iraunarazten dituen indar naturala da.

ARIMAREN ZATIAK	ADIERAZPIDE ALEGORIKOA	EZAUGARRI PSIKOLOGIKOAK	BEREZKO BERTUTEA	HIRI-EGITEKOA ZEREGINA.
ZATI ARRAZIONALA (goreneko gaitasuna)	GURDI-GIDARIA da , eta BURUAn kokatzen da.	Gogamenaren funtzioak betetzen ditu: pentsamena, nahimena)	ZUHURTASUNA (prudencia) ONGIRA IRISTEA (egia lortzea da bere helburua)	GOBERNARI-FILOSOFOA
ZATI OLDARKORRA	ZALDI ZURIA da, eta bularraldean, BIHOTZEAN kokatzen da.	Ausardia, haserrea, kemena biltzen dira bertan	SENDOTASUNA (erasoen aurka borratzeko)	SOLDADUAK, ZAINDARIAK
ZATI IRRITSUA	ZALDI BELTZA da, eta SABELEAN kokatzen da.	Plazera ,mina, behe-instintuak biltzen dira bertan	NEURRITASUNA (gure nahiren joerak neurtzea eta menderatzea)	ESKULANGILEA

·         Arimaren zatiak , pertsona bakoitzaren baitan zer eragina duten arabera , gaitasun bat  edo beste (bere berezko bertutea) izango dute  eta horrek hiriko zeregina zehaztuko du. ( Arrazoizko –ahalmena badu, gobernaría, neurritasuna bada; eskulangilea..)

·         ARIMAREN OREKA ETA HARMONIA: Hegodun gurdia, ondo zuzenduta badago, hau da, Arimaren 3 zatiak bere bertuteari eusten badiote, ZUZENTASUNA (justicia)lortuko da, eta ondorioz, hiriari dagokionez, hiri zuzena edo ideala lortuko da.

BERTUTEAK ETA HIRI IDEALA

Hiria antolatzeko, kontuan hartzen ditu arimaren 3 zatiak. Izan ere, Platonen filosofiaren doktrina politikoak arimari eta bertuteari buruzko ikusmoldeak ditu oinarri.

·         Platonek estatuak nolakoak izan behar diren , hau da, HIRI IDEALA, ezartzen saiatzen da, SOKRATESEN HERIOTZA (demokraziaren ustelkeria) eta BIZI IZANDAKO GOBERNUAK (tiraniak) direla medio.

Þ     Platonen ustez, HIRIAREN EREDU POLITIKO hori, mundutik hedatu behar da.

·         HIRI IDEALA LORTUKO DA, gizarte hierarkiko batean, arimaren zatiek bere funtzioa betetzen dutenean. Orduan , JUSTIZIA /ZUZENTASUNA lortuko da eta HARMONIAZ gobernatutako hiria izango da.

Þ     Hau da, nork bere gaitasunak elkartearen zerbitzura jartzen direnean ESTATUAREN BATASUNA sortzen da, HARMONIA/OREKA sortuz. Esandakoa ulertu behar dugu beti MALGUTASUNAREKIN, etorkizunean sortuko diren behar berriak ere kontuan hartuko baitira.

Þ     Ildo horretatik jarraituz, Gobernariak prestakuntza/heziera aproposa eta berezia jaso behar dutela defendatzen zuen.

o   HEZIERA  hori, MATEMATIKAN (adimena lantzeko) eta HEZIKETA FISIKOAN (gorputzaren prestaketa) oinarritu behar da. à Hezieraren horretan onenak , hots, idea guztien iturria den ONGIA aditzera iritsikoak, filosofoak dira, eta estuaren gobernua dagokie.

HIRIEN ANTOLAKUNTZA. GIZARTE-ANTOLAKUNTZA

Norberak bete behar du bere papera. Bakoitza bere esparruan bertutetsuak izan behar dira.

·         EKOIZLEAK: Nekazariak, saltzaileak, eskulangileak… Arimaren zati irritsuari egiten dio erreferentzia.Haien bertutea , NEURRITASUNA-rekin jokatzea da . Bere zeregina betetzen badute,( bere lanean) perfekziora hurbilduko dira.

·         ZAINDARIAK: Soldaduak, zaindariak… Gaitasun fisiko eta morala izan behar dute eta haien bertutea, SENDOTASUNA da . Hau da, kapazak eta entrenatuak izan behar dira hiria defendatzeko eta babesteko.

·         GOBERNARIAK: Filosofoak dira. Jakintsua da, hezituta dagoelako. Haien bertutea ZUHURTASUNEZ jokatzea da . Gobernatu behar dute onenek; pertsona jakintsuenak eta hezituenak.

Þ     ZUZENTASUNEZ edo JUSTIZIAZ gobernatzeko (zuhurtasunez jokatuz) :

v  Aberastasuna eta txirotasuna desagertu behar dira, batez ere, gobernarien artean.

v  Gobernariek ez lukete jabetza pribaturik ez ondasunik behar izango eta gainera, ez lukete boterea desiratu behar.

v  Eskulangileek izan ahal dute jabetza pribatua

v  Filosofoek familia gabeko agintariak izan behar dira. Familiar gobernatzeko oztopoak direlako.

v  Ezkontzak estatutak antolatuko ditu. Estatua erabakiko du norekin ezkondu behar garen, bete estatuaren onerako.

v  Seme-alaben hezkuntza estatuaren mende dago.

ESTATU FORMAK

·         Platonen ustez, estatu ideala /eredua ARISTOKRAZIA da, bertan jakintsuek,onenek gobernatzen baitute.

·         Agintarien botere- jardunak okerrera egiten dutenean, estatuaren justizia-bidea gaiztotu edo bihurritzen da honako estatu hauek sortuz:

v  TIMOKRAZIA : (ohorearen gobernua) Gobernariek ondasunak eta kapitala izan behar dute. Gobernu honetan ezinbestekoa da ohorez gobernatzea.

v  OLIGARKIA: (gutxien gobernua) Boterea gutxi batzuek duten sistema politikoa. Gobernariak dirudunak dira , aristokraziaren forma degeneratua da. Gizartearen eliteak duen botere politikoa da.

v  TIRANIA: Botere absolutua agintari bakar batek dauka. Indarrez gobernatzen du, estatu kolpe baten bidez.

v  DEMOKRAZIA: Herriaren gobernua da. Bertan, gobernarí bat aukeratua izan daiteke prestatuta ez egon arren, beraz ez da egokia izango gobernatzeko, hortaz, ezjakinari ez zaio hiriaren agintea eman behar.

ZORIONA ETA GORENGO ONGIA.

Platonen ustez, gizakiaren azkeneko helburua zoriona lortzea da eta horretarako ezinbestekoa da Ongia antzematea, arimaren ahalbideak behar bezala sustatuta.

·         ZORIONA  atseginaren eta jakinduriaren arteko bizimodu konbinatu bat da. Nahaste hau, neurriko nahastea izan behar da. Hau da, neurritasunarekin egin behar da, era egokian.

·         Beste modu batez  esanda, Bertutetsuak izanik lortuko dugu zoriona. Bertuteak eraginda, ongi absolutua antzematen duen pertsona zoriontasunera iritsiko da, hau da, norberak ongien dakien zereginetan aritzen denean, HARMONIA lortuz.

Þ     Zoriontasuna lortuko da ere arimaren zatiak ondo zuzenduz , hots, arimaren oreka bat lortuz.

·         MORALA : Balore gisa ulertu behar dugu eta platonen ustez, Inork ez du egiten gaizkia nahita , izan ere, gaizkia egitea EZJAKINTASUNAREN ONDORIOA da