sábado, 9 de junio de 2012

4ºMAILA- FISIKA : INDAR MOTA GARRANTZITSUAK/NEWTON-EN LEGEA/COULOMB-EN LEGEA


INDAR MOTA GARRANTZITSUAK.
1.      PISUA. (P)
·         Lurrak gorputz bati eragiten dion erakarpena da.
·         Newtotan (N) neurtzen da. Kilogramo-indarra (kg-f); 1kg-f = 9,8 N
Ø  MODULUA:    P = m . g       /      ( g= 9,8 m/s2)
Ø  NORABIDEA: Bertikala beti, Lurraren zentrura.
Ø  NORANZKOA: Beti beherantz
Ø  APLIKAZIO-PUNTUA: Gorputzaren zentroan.
·         MASA: Materiaren kantitatea adierazten du. Kg-tan neurtzen da.
Gorputza plano inklinatu batean dagoenean pisua deskonposa daiteke bere osagaietan: px eta py. (sin eta cos)
 
 


2.      INDAR NORMALA (N)
·      Indar normala (N) plano batek haren gainean dagoen gorputzari eusteko eragiten duen indarra da.
Ø  MODULUA: Kasuen araberakoa da.
Ø  NORABIDEA: Perpendikularra.
Ø  NORANZKOA: Gorputza eusteko beharrezkoa.
Ø  APLIKAZIO-PUNTUA:  Gorputzaren zentroan.

3.      MARRUSKADURA-INDARRA. (Fr)
·            Gorputzaren arteko ukipen-gainazalean eta gorputzen elkarrekiko higiduraren aurka agertzen den indarra da.
Ø  MODULUA:  Fr = u . N    /  Ez du unitaterik. Gorputzen araberako da.
u= marruskadura-koefizientea / N =indar normala
Ø  NORABIDEA: Ukipen- gainazalean paraleloa.
Ø  NORANZKOA:  higiduraren aurkakoa.
Ø  APLIKAZIO-PUNTUA: Kontaktuan dauden bi gorputzen artean

·           EZAUGARRIAK:
1.      Gorputzen gainazalen izaeraren eta egoeraren araberakoa da baina ez ukipen-azalaren araberakoa. Zenbat eta leunagoak izan azalerak hainbat eta txikiagoa da marruskadura-indarra.
2.        Higidura bat pausagunetik abiaraztean dagoen marruskadura handiagoa da gorputza higiduran dagoela dagoen marruskadura baino. Horregatik gorputza higitzen denean Fr kalkulatzeko marruskadura koefiziente zinetikoa(u) erabiltzen da eta pausaguenean dagoenean  u estatikoa.  
4.INDAR ELASTIKOA. (Fe)
·         Gorputz elastiko bati (goma,malgukia…) bere aurreko forma berreskuratzek eragiten dion indarra da.
Ø  MODULUA: Fe = K . Al  
K= gorputz elastikoaren ktea , bere izaeraren araberako. ( N/m unitatean neurtzen da)
Al= Gorputz elastikoaren luzapena. (m) L-L0
Ø  NORABIDEA: Egindako indarraren arabera.
Ø  NORANZKOA: Egindako indarraren aurkakoa. Hasierako forma berreskuratzera bultzatzen duena.
Ø  APLIKAZIO-PUNTUA: Gorputz elastikoak jasaten duen indarraren puntu berean.
5.TENTSIOA. (T)
·         Hari edo soka batez lotuta dagoen gorputz bat euteko eragiten dion indarra da.
Ø  MODULUA: Kasuen arabera. Batzuetan pisuaren bestekoa da baina ez beti. (equivalente)
Ø  NORABIDEA ETA NORANZKOA: Sokarena. Sokarantz zuzenduta dago.
Ø  APLIKAZIO-PUNTUA: Gorputzaren zentroan irudikatuko dugu.

NEWTONEN LEGEAK.
1)      DINAMIKAREN LEHEN PRINTZIPIOA./ INERTZIA PRINTZIPIOA.
·         Gorputz bati eragiten dion indar erresultantea 0 denean , gorputzak bere higidura-egoerari eusten dio; geldirik bazegoen , geldirik jarraituko du eta higitzen bazegoen, HZU-an jarraituko du.
·         INERTZIA: Pausagune edo higidura-egoera beraz ez aldatzeko materiak duen propietatea da.

2)      DINAMIKAREN BIGARREN PRINTZIPIOA.
·           Indar batek gorputz bati eragiten dionean, indarraren norabidea eta noranzko bereko azelerazioa du gorputzak. Ez da higitzen HZUn / HZUA
FR= m . a
·           Newton (N)bat 1kg-eko gorputz bati 1m/s2- ko azelerazioa ematen dion indarra da.
       Lehen eta bigarren printzipioen arteko lotura.
      -  Gorputz bati eragiten dioten indar guztien batura nulua bada FR= 0 , gorputz ez du azeleraziorik izango, beraz, geldirik edo HZU-an higituko da.
      - Dinamikaren lehen printzipioa bigarren printzipioaren kasu partikularra da.Horregatik esaten zaio dinamikaren oinarrizko printzipioa bigarren printzipioa.
    3  .DINAMIKAREN HIRUGARREN PRINTZIPIOA/AKZIO ETA ERREAKZIO-PRINTZIPIO.
·         Gorputz batek beste bati indar bat (akzioa) eragiten dionean, bigarren gorputzak indar bera eragiten dio lehenengoari, aurkako noranzkokoa (erreakzioa). Indarrak binaka daude (elkarrekintza)
·         EZAUGARRIAK:
1. Kontuan izan gorputz batek jasotzen duela akzio-indarraren eragina, eta beste batek, errekzio-indarrarena; hori dela eta, bi indar horiek ez dute elkar baliogabetzen.
2. Aldi berekoak dira erreakzio eta akzio indarrak
3.  Batzuetan gorputz bat ez da azeleratzen oso masa haundia duelako edo higiduraren aurkako indarrak (marruskadura) oso handiak direlako.
HIGIDURA ZIRKULAR UNIFORMEA.
·         Azelerazio normal edo zentripetuak (ac) denbora igaro ahala abiaduraren norabidea nola aldatzen den neurtzen du. Higidura zirkular uniformea duen gorputz bati dagokionez:
ac= V2 / r
·         Ac-k erradioaren norabidea du, eta zirkunferentziaren zentroranzko noranzkoa. Hori dela eta, Fc- k ere norabide eta norazko horiek ditu.

GRABITAZIO UNIBERTSALAREN LEGEA.
·         Unibertsoko gorputz guztiek elkar erakartzen dute. Erakarpen-indar hori gorputzen masen biderkadurarekiko zuzenki porportzionala da, eta haien arteko distantziaren  berbidurarekiko alderantziz proportzionala.
Fg = G . M. m / d2
M eta m = bi gorputzen masak dira.
2
 
2
 
-11
 
d= Gorputzen zentroaren arteko distantzia da.
G= Grabitazio unibertsalaren konstantea da. / G= 6,67 .10     N . m  / kg

·         ERAKARPEN-INDAR GARABITATORIOA.
·         Erakarpen-indar grabitatorioa magnitude bektoriala da.
ü  MODULUA: Newtonen formula zehazten du haren modulua.
ü  NORABIDEA: bi gorputzak lotzen dituen lerroarena da .
ü  NORANZKOA: Gorputz bakoitzetik besteranzkoa.
·         Eguzkiak Lurrari eragiten dion erakarpen-indarr eta Lurrak Eguzkiari eragiten diona berdinak dira, eta aurkako noranzkokoak.

COULOMB-EN LEGEA.
Atomoek elektroiak eta protoiak dituzte eta hauek partikula kargatuak dira. Karga elektrikoak bi motatakoak dira. Negatiboak (elektroiak) eta Positiboak (protoiak)
·          
2
 
Bi karga puntualen (q eta q´) arteko erakarpen edo aldarapen indarra bi kargen biderkaduraren proportzionala da eta bi kargen arteko distantziaren karratuaren alderantziz proportzionala.
F= K . q.q´ /d             
K= kte bat da. Kargak dauden ingurunearen araberakoa (ematen digute)
Hutsean, 9.10  N . m . C
q eta q´ = kargak (C)
d= kargen arteko distantzia (m)
Coulomb-unitateetan neurtzen dira. (C)
1 Mikrocoulomb (1uC) =
1 Nanocoulomb (1nC) =
1 Pikocoulomb (1pC) =
EZAUGARRIAK
1.       Indar elektroestatikoak bikoteka agertzen dira beti. Indar biek modulu eta norabide bera dute baina aurkako noranzkoa.
2.       Indar hauek erakarleak edo aldaratzaileak dira.
3.       Indar grabitatorioak baino bortitzagoak dira distantziak oso handiak ez direnean.
4.       Karga puntualen kasuetan aplikatzen da coulomben legea. (puntu batean dago.)





No hay comentarios:

Publicar un comentario