INDAR MOTA GARRANTZITSUAK.
1.
PISUA. (P)
·
Lurrak
gorputz bati eragiten dion erakarpena da.
·
Newtotan (N) neurtzen da. Kilogramo-indarra (kg-f); 1kg-f = 9,8 N
Ø
MODULUA: P = m . g / ( g= 9,8 m/s2)
Ø NORABIDEA: Bertikala beti, Lurraren zentrura.
Ø NORANZKOA: Beti beherantz
Ø APLIKAZIO-PUNTUA: Gorputzaren zentroan.
·
MASA: Materiaren kantitatea adierazten du.
Kg-tan neurtzen da.
|
2.
INDAR NORMALA (N)
· Indar normala (N) plano batek haren
gainean dagoen gorputzari eusteko eragiten duen indarra da.
Ø MODULUA: Kasuen araberakoa da.
Ø NORABIDEA: Perpendikularra.
Ø NORANZKOA: Gorputza eusteko beharrezkoa.
Ø APLIKAZIO-PUNTUA: Gorputzaren zentroan.
3.
MARRUSKADURA-INDARRA. (Fr)
·
Gorputzaren
arteko ukipen-gainazalean eta gorputzen elkarrekiko higiduraren aurka agertzen
den indarra da.
Ø MODULUA: Fr = u . N / Ez
du unitaterik. Gorputzen araberako da.
u=
marruskadura-koefizientea / N =indar normala
Ø NORABIDEA: Ukipen- gainazalean paraleloa.
Ø NORANZKOA: higiduraren aurkakoa.
Ø APLIKAZIO-PUNTUA: Kontaktuan dauden bi gorputzen artean
·
EZAUGARRIAK:
1.
Gorputzen gainazalen izaeraren eta
egoeraren araberakoa da baina ez ukipen-azalaren
araberakoa. Zenbat eta leunagoak izan azalerak hainbat eta txikiagoa da
marruskadura-indarra.
2.
Higidura bat pausagunetik abiaraztean
dagoen marruskadura handiagoa da gorputza
higiduran dagoela dagoen marruskadura baino. Horregatik gorputza higitzen
denean Fr kalkulatzeko marruskadura koefiziente zinetikoa(u) erabiltzen da eta
pausaguenean dagoenean u estatikoa.
4.INDAR ELASTIKOA.
(Fe)
·
Gorputz
elastiko bati (goma,malgukia…) bere aurreko forma berreskuratzek eragiten dion
indarra da.
Ø MODULUA: Fe = K
. Al
K= gorputz elastikoaren
ktea , bere izaeraren araberako. ( N/m unitatean neurtzen da)
Al= Gorputz elastikoaren
luzapena. (m) L-L0
Ø NORABIDEA: Egindako indarraren arabera.
Ø NORANZKOA: Egindako indarraren aurkakoa. Hasierako forma
berreskuratzera bultzatzen duena.
Ø APLIKAZIO-PUNTUA: Gorputz elastikoak jasaten duen indarraren puntu berean.
5.TENTSIOA. (T)
·
Hari
edo soka batez lotuta dagoen gorputz bat euteko eragiten dion indarra da.
Ø MODULUA: Kasuen arabera. Batzuetan pisuaren bestekoa da baina ez
beti. (equivalente)
Ø NORABIDEA ETA NORANZKOA: Sokarena. Sokarantz zuzenduta dago.
Ø APLIKAZIO-PUNTUA: Gorputzaren zentroan irudikatuko dugu.
NEWTONEN
LEGEAK.
1) DINAMIKAREN LEHEN PRINTZIPIOA./
INERTZIA PRINTZIPIOA.
·
Gorputz bati eragiten dion indar
erresultantea 0 denean , gorputzak bere higidura-egoerari eusten dio; geldirik bazegoen , geldirik
jarraituko du eta higitzen bazegoen, HZU-an
jarraituko du.
·
INERTZIA: Pausagune edo higidura-egoera beraz
ez aldatzeko materiak duen propietatea da.
2) DINAMIKAREN BIGARREN PRINTZIPIOA.
·
Indar batek gorputz bati eragiten
dionean, indarraren norabidea eta noranzko bereko azelerazioa du gorputzak. Ez da higitzen HZUn / HZUA
FR= m . a
·
Newton (N)bat 1kg-eko gorputz bati 1m/s2- ko azelerazioa ematen dion indarra da.
Lehen eta bigarren printzipioen arteko lotura.
- Gorputz bati eragiten dioten indar guztien batura nulua bada FR= 0 , gorputz ez du azeleraziorik izango, beraz, geldirik edo HZU-an
higituko da.
- Dinamikaren lehen printzipioa
bigarren printzipioaren kasu partikularra da.Horregatik esaten zaio dinamikaren oinarrizko printzipioa
bigarren printzipioa.
3 .DINAMIKAREN HIRUGARREN
PRINTZIPIOA/AKZIO ETA ERREAKZIO-PRINTZIPIO.
·
Gorputz
batek beste bati indar bat (akzioa)
eragiten dionean, bigarren gorputzak indar bera eragiten dio lehenengoari,
aurkako noranzkokoa (erreakzioa).
Indarrak binaka daude (elkarrekintza)
·
EZAUGARRIAK:
1. Kontuan izan gorputz batek jasotzen duela akzio-indarraren eragina, eta beste batek, errekzio-indarrarena; hori dela eta, bi indar horiek ez dute elkar
baliogabetzen.
2. Aldi berekoak dira erreakzio eta akzio indarrak
3. Batzuetan gorputz bat ez da azeleratzen oso masa haundia duelako edo higiduraren aurkako indarrak (marruskadura) oso handiak direlako.
HIGIDURA
ZIRKULAR UNIFORMEA.
·
Azelerazio normal edo zentripetuak
(ac) denbora igaro ahala abiaduraren norabidea nola aldatzen den neurtzen du.
Higidura zirkular uniformea duen gorputz bati dagokionez:
ac= V2 / r
·
Ac-k
erradioaren norabidea du, eta zirkunferentziaren zentroranzko noranzkoa. Hori dela
eta, Fc- k ere norabide eta norazko horiek ditu.
GRABITAZIO UNIBERTSALAREN LEGEA.
·
Unibertsoko
gorputz guztiek elkar erakartzen dute. Erakarpen-indar hori gorputzen masen
biderkadurarekiko zuzenki porportzionala da, eta haien arteko
distantziaren berbidurarekiko
alderantziz proportzionala.
Fg = G . M. m / d2
M
eta m = bi gorputzen masak dira.
|
|
|
G= Grabitazio
unibertsalaren konstantea da. / G= 6,67 .10 N .
m / kg
·
ERAKARPEN-INDAR
GARABITATORIOA.
·
Erakarpen-indar grabitatorioa magnitude
bektoriala da.
ü
MODULUA:
Newtonen formula zehazten du haren modulua.
ü
NORABIDEA:
bi gorputzak lotzen dituen lerroarena da .
ü
NORANZKOA:
Gorputz bakoitzetik besteranzkoa.
·
Eguzkiak Lurrari eragiten dion erakarpen-indarr
eta Lurrak Eguzkiari eragiten diona berdinak dira, eta aurkako noranzkokoak.
COULOMB-EN LEGEA.
Atomoek elektroiak eta protoiak dituzte eta hauek partikula
kargatuak dira. Karga elektrikoak bi motatakoak dira. Negatiboak (elektroiak)
eta Positiboak (protoiak)
·
|
F= K . q.q´ /d
K= kte bat
da. Kargak dauden ingurunearen araberakoa (ematen digute)
Hutsean, 9.10 N . m . C
q eta q´ = kargak (C)
d= kargen
arteko distantzia (m)
Coulomb-unitateetan neurtzen dira. (C)
1
Mikrocoulomb (1uC) =
1
Nanocoulomb (1nC) =
1
Pikocoulomb (1pC) =
EZAUGARRIAK
1. Indar
elektroestatikoak bikoteka agertzen dira
beti. Indar biek modulu eta norabide
bera dute baina aurkako noranzkoa.
2. Indar
hauek erakarleak edo aldaratzaileak dira.
3. Indar grabitatorioak baino bortitzagoak
dira distantziak oso handiak ez direnean.
4. Karga puntualen kasuetan aplikatzen da coulomben
legea. (puntu batean dago.)
No hay comentarios:
Publicar un comentario