EKONOMIA: EKOIZPENA ETA ENPRESA

                                                EKOIZPENA ETA ENPRESA.

1.ENPRESA: ENPRESARIA ETA MOZKINA.

·         ENPRESA: Oinarrizko ekoizpen unitatea.Merkatuan eskainiko ondasunak eta zerbitzuak ekoizteko erabiliko diren ekoizpen faktoreen gainean erabakiak hartuko dituen eta ondasunak eta zerbitzuak ekoitzi ez ezik , kontsumitzaileen eskura jarriko dituen eragile ekonomikoa da.

·         EKOIZPENA: kontsumitzaileen beharrizanak betetzeko ondasunak eta zerbitzuak sortzen dituen jarduera ekonomikoa da. Adib, garraioa, fabrikazioa, biltegiratzea eta merkaturatzea ekoizpen jarduerak dira.

·         Enpresa guztiak, ekoiztean, kostu batzuk sortzen dituzte. Ekoizpen kostuak enpresa erabaki guztien muina dira, ekoizpen kostua handitzen den heinean, enpresaren mozkinak murriztu egiten direlako.

A.ENPRESARIA.

·         OHIKO ENPRESARIA: Kapitala ekarri, eta aldi berean, zuzendaritzaren berezko lana egiten duen pertsona da; enpresa antolatzen , plangintzak egiten eta guztia kontrolatzen duena.

·         Enpresa handiak sortzen diren neurrian, enpresari klasikoaren zereginak berezi egiten dira, 2 arrazoiengatik:

ü  Batetik, Inbertitzailea edo kapitalista dagoelako, sustapenak eta berrikuntzak dakarren arriskua, kapitala ekarriz, bere gain hartzen duena.

ü  Edo , Zuzendari profesionala dagoelako, enrpesen kudeaketan eta administrazioan aditua.

·         GAUR EGUNGO ENPRESARIA: Helburu jakin batzuetarako erabaki egokiak hartzen dituen banakoa edo órgano kolegiatua da.

·         Enpresa handietan, zuzendaritza zereginak zuzendarien talde batek egiten ditu. Horiek ez daukate botere mugagabea, lanpostuari eutsiko diote baldin eta enpresaren helburuak betetzen badituzte.

B.ENPRESAK ETA MOZKINAK.

·         Enpresen merkatuan egiten duten salerosketa (ondasunak eta zerbitzuen merkatuan eskaintza eta faktoreen merkatuan eskaria) xede bat dauka : Ahalik eta mozkin handiena lortzea. ( MOZKINA: diru sarreren eta kostuen arteko aldea da.)

·         Enpresak helburu hori lortu nahi izateko 2 arrazoi daude:

1.      Lehiak ahalik eta kosturik txikienak izatera behartzen dituela; diru-sarreren eta kostuen arteko aldea ahalik eta handiena izan behar da)

2.      Akziodunek zuzendariak susperrarazi nahi dituztela horiek mozkinak maximiza ditzaten.

ETEKINAK edo MOZKINAK = DIRU SARRERAK – KOSTUAK

ETEKINAK edo MOZKINAK = p. q – (KF + KA )

·         DIRU SARRERAK: Ekoiztu eta saldutako unitate kopurua (q) bider unitate bakoitzaren prezioa (p)

·         KOSTUAK: Ekoizpena burutzeko enpresak behar dituen faktoreen prezioa da. Bi kostu mota:

                                I.            KOSTU FINKOAK: (KF) Ekoizpen mailaren arabera aldatzen ez diren kostuak dira. Adib, lokalen alokairuak, administriarien soldata…

                              II.            KOSTU ALDAKORRAK: (KA) Ekoizpen mailaren arabera aldatzen diren kostuak dira. Adib., lehengaien kostua, energiarena…

2.EKOIZPENA ETA EKOIZPEN FAKTOREAK

2.1.ERAGINKORTASUN TEKNIKOA ETA ERAGINKORTASUN EKONOMIKOA. (koadernoko ariketak)

·         Enpresarientzat garrantzitsua da ekoizpen baliabideak eraginkortasunez erabiltzea.

·         ERAGINKORTASUNA: Ekoizkin kopuru jakin bat lortzeko, ahalik eta baliabide gutxien erabiltzea.

A.ERAGINKORTASUN TEKNIKOA.(koadernoan ariketak)

·         Enpresa eraginkortasun teknikoa lortzen saiatuko da, eta baztertu egingo ditu ekoizkin kopuru jakin bat lortzeko faktore kantitate handitzera behartzen duten faktorea konbinaketak.

B.ERAGINKORTASUN EKONOMIKOA. (koadernoan ariketak.

·         Ekoizpen teknika edo método bat ekonomikoki eraginkorra izango da faktoreen prezioetan merkeena bada.

2.2.EKOIZPEN FUNTZIOA ETA PRODUKTIBITATEA.

·         EKOIZPEN FUNTZIOA: Behar diren ekoizpen faktoreen kopuruaren (lana, kapitala, lurra, baliabide naturala eta enpresa ekimena) eta lor daitekeen ekoizkin kopuru gorenaren arteko erlazioa da.

·         BATAZ BESTEKO PRODUKTIBITATEA: faktore unitate bakoitzeko ekoizpena da.

2.3.BEHERANZKO ETEKINEN LEGEA.

·         Ekoizpen maila jakin batetik aurrera , lan unitate gehigarri bakoitzak ekoizpen osoan egiten dion ekarpena ( produktu marjinala PMg) gero eta txikiagoa da. Lege hau epe laburrean gertatzen da, honen arrazoia faktore finkoak aldatzeko ezintazuna da. (Kapitala finkoa delako)

(grafikoa)

PRODUKTU MARJINALA (PMg) : Beste unitate bat ekoizten denean guztizko kostuek duten aldaketa da.

EKOIZPEN FAKTOREAK ETA EKOZPEN KOSTUAK EPE LABUR ETA LUZEAN.

·         EPE LABURRA: (Urtebete edo gutxiago) Kostu aldakorrak (lana) eta kostu finkoak (kapitala) dauden denbora-tartea da.

·         EPE LUZEA: (Urtebete baino gehiago) kostu guztiak aldakorrak diren denbora-tartea da.

ESKALAKO ETEKINAK EDO ESKALAKO EKONOMIAK.

·         Eskalako etekinez hitzegiten dugunean, ekoizpen faktore guztiak, ( L eta K) proportzio berdinean handitzearen ondorioz, ekoizpen mailan gertatzen den handikuntzaz hitzegiten dugu.

·         Honen arabera 3 eskalako etekin mota:

§  GORANZKO ESKALAKO ETEKINAK: (eskalako ekonomiak) 

Ekoizpen faktoreen proportzioak handitzean, ekoizpena proportzio handiagoan hazten da.

§  ESKALAKO ETEKIN KONSTANTEA: Faktore guztiak proportzio berean handitzean , ekoizpena proportzio berdinean handitzen da.

§  BEHERANZKO ESKALAKO ETEKINAK: (eskalako desekonomiak)

Ekoizpen faktoreak proportzio berean handitzean , ekoizpen proportzio txikiagoan handitzen da.

FAKTOREAK		EKOIZPEN- MAILA	ETEKIN MOTA
LANA	KAPITALA
5	2	1000	HASIERAKO ETEKINA
10	4	2700	GORANZKO ETEKINA (esk.ekonomia)
10	4	2000	KONSTANTEA
10	4	1800	BEHERANZKO ETEKINA (esk.desekonomia)