NIETZSCHE.
1.KRITIKA MENDEBALDEKO
ZIBILIZAZIOARI. BITALISMOA.
·
Bere filosofiaren metodoa GENEALOGIA da: hitzen etimologiara jo, jakiteko zein izan zen hauen
hasierako zentzua eta bestetik, jarreren eta egoeren analisi psikologikoa.
·
SUSMOAREN
FILOSOFOA: Mendebaldea okerreko bidetik ibili delako susmoa altxatzen du,
hinen kulturaren oinarriak (balio moralak, egiak..) , faltsuak, gezurrak
direlakoan.
Þ
Horrela, mendebaldeko kultura gezurrik handiena ahulen aldekoa eta indartsuen kontrakoa da.
Þ
Berak ez du salatariaren eta mezulariaren papera
aukeratu PATUA bera izan da.
·
HAUEN
AURKA DAGO:
v
METAFISIKA TRADIZIONALA:
Sokratismoa, Platonismoa, eta hauetatik sorturiko filosofía arrazionalista
(Ilustrazioa barne) eta idealista guztiak.
Þ
Errealitatea edo bizitza ulertzeko eta
deskribatzeko erabilzen dituen kontzeptuek, bizitzaren bilakaera (etengabeko eraldaketa, aniztasuna…) ukatu egiten dutelako.
Þ
Gainera, errealitateak , bizitzak , helburua eta zentzua dituela
azpimarratzen du.
v
MORAL KRISTAUA, ERLIJIOA:
(kristautasuna eta budismoa btz ere)
Kristau balioek ( ongia, egia, apaltasuna, errukia…) bizitza ukatu eta
bizi zenak zapuztu egiten dituzte, Ahulen
morala da.
v
ZIENTZIA ARRAZIONALISTA/POSITIBISTA:
Errealitatea kontrolatu nahi du, ez ezagutu eta hau neurgarria eta kontrolagarria
balitz ulertzen duelako.
Hirurek ANTZINAKO
KULTURA KLASIKOTIK urrundu egin gaituzte. Eta hau zen bizitza bere izatean
adierazteko gauza zena.
---------------------------------------------------
·
Bere filosofiaren aztergaia BIZITZA
(errealitatea) da. Heraklitoren ikuspuntutik ulertuko du:
v
AURKARIZ
OSATUA (jaiotza-heriotza, osasuna-gaixotasuna, gaztetasuna-zahartasuna)
v
Itxuraz besterik ez dira aurkariak, bere baitan
lotuta daudelako eta dena bat delako: aurkari bat kontrakoa bihurtzen da ,
errealitatea bilakaera delako.
àAurkari
bat ukatzean bizitza bera ukatzen da.
v
Aspektu arrazionalekin batera, bizitza IRRAZIONALTASUNA da (borroka, mina,
desegitea..)Bizitzak ez du ez zentzurik
ezta helbururik ere. Zoriak
agintzen du.
BIZITZA: Botere
Nahimenean datza. Bizitza, indarra da, beraz, dinamismoa, aldakuntza,
eragozpenen kontrako borroka, zentzu erlatiboak. Bizitzan ez dago ezer
absoluturik, baina bizitza gauza guztiak baloratzeko erreferentzia da: egiazkoa
eta ona da bizitzari laguntzen diona. Bizitza da errealitate bakarra eta
funtsezkoena.
Bizitza ez da estatikoa, Heraklitoren bilakaeraren ,
joan-etorriaren antzekoa baizik, etengabeko jario bat, non kotnrakoen borroka
eta harmonia nagusitzen diren. Bizitzaren
zenbait aspektu garrantzitsu guztiz irrazionalak dira, eta onodrioz, bizitza
ezin da ulertu mekanizismotik, ezta kategoria arrazionaletatik ere.
·
Bizitzaren izaera honen aurrean, BI JARRERA har daitezke:
1.
BIZITZARI IHES EGITEA, BIZITZA
UKATZEA. Jarrera hau hartu dutenak Kristau morala, izpiritualitatea
orokorrean, metafisika arrazionalista, eta arrazionalismo zientifikoa.
Þ
Arrazoia nagusi à
honen jarreraren oinarrian ez dago jakinmina , hots, errealitatea ezagutzeko
nahia , hau kontrolatu eta menperatzekoarekin baizik.
2.
BIZITZA DEN LEGEZ ONARTZEA, BERE
JATORRIZKO IRRAZIONALTASUNAREKIN: Jarrera hau hautatu dutenak , DIONISOS jainkoa eta ZARATUSTRA honen profeta, BITALISMOA
eta jarreara artistiko-trajikoa dira.
·
Ondorioz, ezin daiteke ulertu ezta adierazi ere KONTZEPTU METAFISIKO ARRAZIONALEN
bidez.
Ø
Kontzeptu
metafisikoek bizitzaren aurkako jarrera adierazten dute , honen aspetku
irrazionalak ukatzean à
kontzeptuak izatez , BALORE JUDIZIOAK (judizio moralak) dira, bizitza ahuldu,
zapaldu egiten dutenak.
Ø
Kontzeptu
metafisikoak ezin dute bizitzaren
muina atzi ¿????? (bilakaera, mugikortasuna, irrazionaltasuna) Ondorioz,
ez dute benetako esanhairik , ez dutelako erreala den ezer isladatzen.
Þ
Errealitatearen benetako izaera makurtu eta
desitxuratu besterik ez dute egiten.
METAFISIKA, IDEALISMOA, IDEAL ,
IDEALISTA : Termino honekin Nietzsche Metafisika tradizionalaren
kritika isaldatzen ari da. Mendebaldeko filosofo guztietatik, Nietzschek
Heraklito bakarrik miratzen du, errealitateren zerizana etengabeko jarioan eta
kontrakoen gudan jarri baitzuen.
Nietzschek
errealitatea bilakaeran ikusten da; finkoa iruzur hutsa da. Filosofoak
Platonengandik saiatu dira bilakaerari garrantzia kentzen eta hau itxura huts
bihurtzen. Metafisikaren kritika 4 puntutan labur daiteke:
Ø
FILOSOFIA
TRADIZIONALAK, bizitza zentzugabeko bilakaera hutsa dela ahaztuz, kontzeptu
eta kategoria arrazionalak eratu ditu errealitatearen zerizana ulertzeko: egia
eta ongia absolutuak, kausa, xedea, Jainkoa , substantzia, esentzia…
Þ
Nietzscherantzat ez du zentzurik uneoro eraldatzen
ari den errealitatean esentzia finkoak bilatzeak. à kontzeptuak errealitatearik
gabeko entitateak dira.
Ø
BI
MUNDUEN ARTEKO BEREIZKETA. Platoni zor zaio, itxurazko munduaren eta
egizako munduaren arteko bikoiztasuna. Ordutik hona, filosofoek itxuratzat
hartu dute bilakera eta egiaren balorea mundu
ulergarriko esentziei eman diete.
Þ
Nietzscherentzat mundo bakarra dago, bilakaeran
datzana, bera biata mundo sentigarria.
Ø
BIZITZAREN
AURREKO ERREAKZIO KOLDARRA. Mundu ulergarriaren asmakeria , mundua ez den
moduan ez onartzetik dator. Filosofo tradizionalak uste du arraziomenezko
kontzeptuen bidez errealitatea kontrolpean jar dezakeela. Bizitzak duen irrazionaltasunari dion
beldurretik sortzen da Metafisika
arrazionalista-idealista , indargabeen eta ahulen gaixotasunetik.
--------------------------------------
·
Bizitza adierazteko era bakarra ARTEA da à
Adierazpen honen eredua GREZIAKO ARTE
TRAJIKOA da. Adierazpen estetiko-trajikoak bakarrik erakutsi dezake
bizitzaren irrazionlatasuna , filosofía kontzeptuala , jarrera
logiko-arrazionalak ezin duena egin.
Þ
Honen protagonistak APOLO eta DIONISOS dira. Lehena arrazionalista, eta bigarrena,
neurrigabea , kaotikoa, sexuzko kilikadura, gaua , gorputza, gizarte arauak
hautsi , bizitza gozatu jai giroan.
Þ
Trajediak bidak bateratzenditu, forma eta
edertasuna bizitza indarrarekin. Ezin daiteke bizi bata besterik gabe.
·
Aro trajeikoaren bukaera SOKRATESekin hasi zen: Filosofia arrazionala , lehentasuna
arrazoiak . Arrazoiak dioena, moralak agindu.
Gizakiaren alde apolineoak, bizitzaren alde dionisiakoa zapaldu.
·
PLATONEK,
arrazoiaren nagusitasuna indartu. Errealitatea bizkoiztu: eremu ulergarria
(ideiak)/ aldakorra (gauza sentikorrak). Horrela, mundo fisikoa arbuiatu egin
zuen aldakorra izategatik. Jarrera
metafisikoa à
egia= aldaezina.
Þ
IDEIEN
TEORIA , bizitzaren aurkako eraso handiena, bizitzaren izate arrazionalaren
kontrakoa. Gezur metafisiko hau hizkuntza zer den gaizki ulertzetik dator:
§
Hitzen jatorria hitzarmena , adostapena da,
hiztunen arteko ituna, elkar ulertzeko beharrari erantzuten diona. Hitza errealitateari egokitu behar zaio
§
Sokratesetik ez zaio benetako errealitateari
begiratu, modu partzial batean ulertu baitzuen, eta gero , honentzat ,
“esentzia” , “ substantzia” hitzak asmatu egin ziren. à Errealitatea hitzari egokitu zitzaion errealitatea benetan zena kontuan
izan gabe.
-----------------------------------
v
BITALISMOA: Positibismoa,
Erromantizismoa eta Idealismoa hirurak gainditzen ditu. Bitalismoarentzat
bizitza da balio nagusia eta baita errealitate funtsezkoena ere. Bizitza ez da
materia hutsa, ezta zerbait metafisikoa ere.
v
Intelektualismoaren kontrakoa da: Filosofiaren errotik atera behar diar amets
idealista guztiak, bizitza bera baita balio nagusia. Bizi errealitatea hobeki
antzeman da balioz eta sentimenduz, arrazoimenaz baino.
è
Pentsamendu mekanizista, arrazionalista eta
estatikoa arbuitau egiten dira.
v
Bizitzaren sakontasun trajikoa eta irrazionala
pairatzera zuzenduko du filosofía. Intuizioz ezagutzen da errealitatea.
v
Bitalismoa ez da teoría bat, pentsalari guztiz desberdinen jarrera
intelektual orokorra baizik. Horrela, vitalista batzuen asmoak ez du zer
ikusirik ohiko filosofiarekin, baina antzinako jakintza helenikoarekin , erabat
lotuta agertzen da: à
bizi zenak askatu behar dira bizitza berreskuratzeko.
v
BITALISMOAREN
FUNTSEZKO BEREZITASUNAK:
A.
Errealitatearen zerizana arrazionala ez den
zerbaitetan datza.
B.
Errealitatea ezin da ulertu kontzeptu
arrazionalen bidez.
C.
Fenomeno bitala ezin da azaldu indar
fisiko-kimikoen jokoaz bakarrik. Hauen
oinarrian “vis vitalis” izeneko bizitzaren indarra baitago. Horregatik, bizitza
ez da biologiko hutsa, honek gizakiaren elemneut afektiboak, pasionalak eta
instintuzkoak biltzen baititu.
No hay comentarios:
Publicar un comentario